1. İznik Konsili 

   Hristiyanlık aleminde din adamları arasında anlaşmazlıkların sergilendiği Bizans imparatorluğunda yapılan konsil toplantılarında dini açıdan büyük ilgi toplayarak din adamlarınca " Mukaddes Şehir" olma özelliğini almıştır.
  İmparator 1. Constantinus devrinde Hristiyanlığın serbest bir inanç olarak devletçe resmen tanınmasıyla İznik önemli bir olaya sahne oldu. Kilise hakkında alınacak kararları görüşmek üzere üç yüzden fazla ileri gelen din adamı , 325 yılı yazı başlarında ilk defa olarak İznik'te toplandılar. Tarihe 1. Ekümenik konsil ( Concile ) adıyla geçen ve buradaki sarayda toplantıda , imparator Constantinus da hazır bulunmuştur. Constantinus , kiliseye resmen mensup olmakla beraber kilisenin fiilî başkanıydı.
   Hz. İsa'nın " Tanrımıdır veya İnsanmıdır? " oluşu arasında ki görüş , papazlar arsında ki anlaşmazlığı iyice büyütmüştü.
Hz.İsa'nın " Tanrı veya insan olabilir " görüşünü şiddetle birbirlerine savunan papazların bu durumları, imparator büyük Constantinusu oldukça rahatsız etmekteydi. M.S. 313 yılında 20 Mayısında , papanın temsilcisi Cordoba Metropoliti Hasius başkanlığında İznik gölü kenarında yapılmış olan muhteşem Senatüs sarayında 1. Konsil toplanmış oldu.
   Bugün İnciraltı çay bahçesinin bulunduğu yerdeki ünlü Senatüs sarayında , yortu günleri, ayinlerin icrâat şekilleri belirlenirken , 20 maddelik Nicea Kanunu , Hristiyan kilisesinin âmentüsü olarak inanç formülü ortaya çıktı. 325'de alınan kararlar ve İsa ile babası tanrının bir oldukları görüşü kilisece benimsenerek bugüne kadar kabul edilmişti. Kararlarla sadece iki piskoposun imzalamadıkları bilinir. Bunlardan biri İznikli piskopos da aynı görüşü sürdürmüşlerdir.
  Meclisin aldığı bu karara itiraz edilemeyince bütün kararlar Roma'daki Papa tarafından onaydan geçirilmişti. O günden bu zamana kadar İsa'nın tanrılığını , Baba'nın oğlu olarak onunla aynı cevherden geldiğini ileri sürenlerin görüşü kabul edildi.

      2. İznik Konsili

   Birinci konsilin dağılışından sonra Bizans buna benzer bir çok toplantılar yapıldı. Dini meclislerde önemli kararlar alındı. Dara mezhebinin lideri Arıus'un öldürülmesinden sonra , 7. yüzyılda Bizans imparatorluğunda Hristiyanlığın , iç bunalımının çözümlenebilmesi amacıyla Yedinci Konsil ' in toplandığı kent olmuştur.
   Yeni bir din akımının görüldüğü Bizans'ta kiliselerde resimlere yapılan ibadetler yasaklanma yoluna gidilmiş , manastırlar kapatılarak, kilise ve rahiplerin büyük nüfuslarının önemleri yitirilmeğe başlanmıştı.
   Tarihte Ikonostlar olarak adlandırılan bu kesim Bizans imparatorluğu içinde bir haylide etkin duruma gelmeye başlamışlardı. İmparator Leon'un 775 yılında ölmesiyle tahta geçen 10 yaşındaki oğlu , 5. Constantinous 'un naibi olarak seçilen annesi imparatoriçe İrene ( 760-802) ülkede büyük sürtüşmelere ve çatışmalara neden olan " İkonoklast"larla ( tasvirler kültüne karşı) , İkonedu' lar ( tasvirler kültünden yana ) arasında ki anlaşmazlığı çözümlemekte İkonodul ' lar yanında yer almayı uygun görmüştü.
   Kilise ileri gelenleri kendi aralarındaki yaptıkları toplantıda resim düşmanlarının haklılıklarını benimseten Kraliçe taraftarları da Ikonoklast düşüncelerinin ortadan kaldırıla bilmesi amacıyla 786 yılında Hagios Apatros kilisesinde bir toplantı yaptılar. Öncelikle yapılan toplantılarda halkın büyük bir kısmının resimlere yapılan ibadetlere inanmasını sağlamak , inanmayanlarda toplum içinde küçük düşürmek için çeşitli öneriler hazırlandı.
    7. Konsil toplantısında yankılar uyandıracak bu fikirlerde resimlere inanmayan papazlar ve diğer kesimin bu düşünceleri mutlak suretle ortadan kaldırılacaktı. Bu nedenle anında bu kesimin herhangi bir tepkisini önlemek amacıyla İstanbul ve Trakya'ya getirilen resim taraftarı askerler şehir içinde ve etrafına yerleştirilerek, resim aleyhtarı askerlerde şehir dışına çıkarılmışlardı.
    787 yılında İznik Ayasofya Kilisesinde 7. büyük konsil toplantısı açıldı. 350 ye yakın din adamı toplantıya katılmıştı. Sonuçta kutsal resimlere tapmayı yasaklayan kararı onayladı.
  İznik konsili iki büyük dünya merkezinin gerçekten barışmasını sağlayamamıştı. Roma tasvir kırıcı devrede alınmış kararların tümünü ret olunmasını sadece dini kararların değil , kilise siyaseti bakımından izlenen yönün ret ve inkâr edilmesini bekliyordu . İstanbul bunu duymak bile istemiyordu. Meseleye İznik Konsilinde temas dahi edilmemişti.
   Bu konsil , birinci konsilden itibaren yapılan bu çeşit toplantıların yedincisiydi.
İznik, Arapların muhasarasında kurtulduktan ve konsil toplantılarından sonra 976'da İmparator Ioannes Tsimikes'in ölümüyle 2. Basileios ( 976/1025 ) bir çocuk olarak tahta çıktığında ünlü generallerden Bardas Skeleros ayaklanarak Nikaia'yı ele geçirip burada kendini imparator ilan etti.
   İznik ve Anadolu'nun bir çok yerinide ele geçiren Bardas Skeleros sonuçta o da istediği hedefe ulaşamamıştı. 11.y.y. ikinci yarısında. Bizans devleti tam bir anarşi içinde bunaldığı sıralarda , İmparator yapılan 6. Mikhael Stratiatikos'a ( 1056/1057 ) başkaldıran komutanlardan Isaakhios Komnenos İznik'i ele geçirmiş ve 20 Ağustos 1057'de şehrin iki mil kadar kuzeyinde yapılan çarpışmada , önce Isaakhios bozguna uğrarken, bir rastlantıyla duruma yeniden hakim olmuş ve imparator olmuştur.
İznik için büyük felaket 1065 yılı Eylül ayında ki depremdir. Kiliselerin hepsinin yıkıldığı gibi surlar ile kalelerde de büyük zararlar olmuştur.
   Kısa bir süre sonra tadilata uğrayan şehir. , depremin birkaç sene sonrası Bizanslıların Malazgirt muharebesindeki ( 1071 ) hezimeti ve İmparatorluktaki dahili harpler yüzünden , Nicea , Selçukluların tehdidi altına girdi.